W niedzielę 3 sierpnia 2025 roku w Filii „Piaski” Muzeum Historycznego w Legionowie odbyła się uroczysta prezentacja najnowszej publikacji muzealnej: książki autorstwa Wojciecha Jeute pt. „Pułkownik Roman Kłoczkowski ps. GROSZ (1894–1952)”. Spotkanie zorganizowano w szczególnej atmosferze, tuż po obchodach 81. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego i zgromadziło licznie przybyłych gości, w tym przedstawicieli władz samorządowych, środowisk kombatanckich oraz mieszkańców Legionowa.
Uroczystość rozpoczęła się od powitania gości. Wśród obecnych znaleźli się m.in. Starosta Powiatu Legionowskiego Pan Roman Smogorzewski, Prezydent Legionowa Pani Anna Szczepłek, a także były wieloletni dyrektor Muzeum Historycznego w Legionowie Pan dr hab. Jacek Szczepański. Szczególne słowa uznania skierowano do członków Zespołu Ochrony Pamięci Armii Krajowej, których zaangażowanie i praca od lat przyczyniają się do zachowania pamięci o lokalnych bohaterach.
Spotkanie rozpoczął dyrektor muzeum Pan Wawrzyniec Orliński, który przedstawił postać autora oraz okoliczności powstania publikacji. Podkreślił, że książka Wojciecha Jeute to owoc wieloletnich, żmudnych badań i pasji, które wykraczały daleko poza pierwotnie zakładany harmonogram prac.
Wojciech Jeute, były wicedyrektor Muzeum Historycznego w Legionowie, przez lata zbierał materiały dotyczące pułkownika Romana Kłoczkowskiego.
Pułkownik był jedną z najważniejszych, a zarazem dotąd niedostatecznie opisanych postaci podziemia niepodległościowego w regionie. Autor dotarł do unikatowych źródeł, m.in. prywatnych archiwów rodziny Kłoczkowskiego w Australii. Odbywał również rozmowy z kombatantami oraz prowadził kwerendy w licznych archiwach krajowych. Zgromadzone dokumenty wzbogacają wiedzę historyczną. Jednocześnie tworzą osobisty, pełen dramatyzmu portret człowieka zmagającego się z losem w skomplikowanej rzeczywistości XX wieku.
W przygotowaniu publikacji wspierali go pracownicy muzeum, w szczególności Rafał Degiel, a także recenzenci naukowi. Realizacja projektu była możliwa m.in. dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Miasta Legionowo.
Prezydent Pani Anna Szczepłek w swoim wystąpieniu podziękowała autorowi za wytrwałość i poświęcenie. Zwróciła uwagę na znaczenie tej publikacji dla lokalnej społeczności. Podkreśliła rolę szerszej narracji historycznej o Powstaniu Warszawskim i działalności Armii Krajowej. Jak zaznaczyła, praca Wojciecha Jeute może być istotnym elementem wsparcia dla idei utworzenia w Legionowie stałej ekspozycji dotyczącej udziału mieszkańców miasta w walkach niepodległościowych.
Następnie głos zabrał sam autor Wojciech Jeute, który w barwny i pełen emocji sposób przedstawił losy pułkownika Kłoczkowskiego.
Urodzony na terenach dzisiejszego Azerbejdżanu, Roman Kłoczkowski dorastał w duchu patriotyzmu i służby ojczyźnie. Studiował prawo, służył w armii carskiej, a następnie w Wojsku Polskim. Zafascynowany lotnictwem, związał się z Wojskami Balonowymi w Legionowie, gdzie również osiadł z rodziną i zbudował dom.
W czasie okupacji był dowódcą podziemnego batalionu Armii Krajowej. Mimo niezwykle trudnych warunków konspiracyjnych potrafił zachować spójność struktur, organizując działania rozproszonych oddziałów. Wziął aktywny udział w Powstaniu Warszawskim, wykazując się nie tylko odwagą, ale też otwartością na współpracę z różnorodnymi środowiskami niepodległościowymi.
Po upadku powstania i krótkim okresie działalności konspiracyjnej w innych częściach Polski, jego życie przybrało dramatyczny obrót. Doświadczył represji ze strony władz komunistycznych, przesłuchań, utraty zdrowia i ostatecznej śmierci w 1952 roku. Szczególnie poruszająca była opowieść o losach rodziny jego żony. Została ona zesłana do sowieckich łagrów, a następnie dotarła do rozproszonej po emigracji do Anglii i Kanady.
Na zakończenie spotkania autor podzielił się również informacjami o próbach upamiętnienia Kłoczkowskiego i jego rodziny, w tym o planach umieszczenia inskrypcji na grobie jego teściowej w Legionowie. Wskazał jednak na trudności formalne i finansowe związane z realizacją tego zamierzenia, proponując zorganizowanie zbiórki publicznej na ten cel.
Spotkanie zakończyło się refleksją nad niezwykłą determinacją zarówno bohatera książki, jak i jej autora. Wspólnie z uczestnikami podkreślano znaczenie takich publikacji dla kształtowania lokalnej tożsamości i pamięci historycznej. Książka o Romanie Kłoczkowskim stanowi nie tylko cenny wkład w dokumentowanie losów Legionowa, lecz także inspirację do dalszych badań i działań upamiętniających.
Andrzej Bochacz
Zdjęcia – Stanisław Załęczny
